Kluby Gazety Polskiej | Odsłonięcie Pomnika Pála Telekiego, premiera Węgier, Wielkiego Przyjaciela Polski

Zapewnił nieocenione wsparcie w wojnie 1920. Pomnik węgierskiego męża stanu odsłonięty w Krakowie

Pomnik węgierskiego premiera, męża stanu – Pala Telekiego – został odsłonięty dzisiaj w Krakowie. Pochodzący z arystokratycznej rodziny polityk zdecydował w lipcu 1920 r. o wsparciu walczącej z bolszewikami Polski, w efekcie czego do naszego kraju dotarło wyposażenie wojskowe i miliony sztuk amunicji. W 1939 r. rozwścieczył III Rzeszę listem, w którym odmówił Niemcom dokonania inwazji na Polskę z terytorium Węgier.

Pomnik Pala Telekiego stanął na terenie Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej przy ul. Rajskiej w Krakowie. Rzeżba autorstwa prof. Stefana Dousy została sfinansowana z dotacji celowej Województwa Małopolskiego.

Warto zauważyć, że pomnik na terenie WBP stanął już w listopadzie 2020, jednak z powodu obostrzeń sanitarnych oficjalną uroczystość odsłonięcia należało przesunąć na bardziej dogodny termin.

Ceremonię rozpoczęło odegranie hymnów Polski i Węgier. Zgromadzonych gości powitali dyrektor WBP w Krakowie, Jerzy Woźniakiewicz oraz Marszałek Województwa Małopolskiego, Witold Kozłowski.

W okolicznościowym wystąpieniu prof. dr hab. Tomasz Gąsowski, przewodniczący Komitetu Honorowego Budowy Pomnika Pala Telekiego, przypomniał postać węgierskiego premiera, zasłużonego dla odradzającej się w początkach XX wieku Rzeczypospolitej.

Uroczystego odsłonięcia pomnika dokonali: Witold Kozłowski, Renata Groyecka, wiceprezes Komitetu Społecznego Budowy Pomnika Pala Telekiego w Krakowie oraz Piotr Ossowski. Rzeźbę poświęcił metropolita krakowski, abp Marek Jędraszewski.

Podczas uroczystości z okolicznościowym przemówieniem wystąpił także redaktor naczelny „Gazety Polskiej” i „Gazety Polskiej Codziennie” – Tomasz Sakiewicz.

Warto dodać, że środowisko „GP” aktywnie działało na rzecz stworzenia pomnika węgierskiego męża stanu. Na czele Komitetu Społecznego Budowy Pomnika przez kilka lat stał Andrzej Ossowski, zmarły w styczniu 2021 r. członek Klubu „Gazety Polskiej” w Krakowie, naukowiec i działacz społeczny. W działalność Komitetu zaangażowani byli także inni członkowie krakowskiego Klubu „GP”/

Ceremonii towarzyszy wystawa „Pal Teleki i Polska” przygotowana przez Węgierskie Archiwum Narodowe oraz Archiwum w Segedynie, udostępnionej w Polsce przez krakowski IPN. Uroczystości uświetnił występ Orkiestry Reprezentacyjnej Straży Granicznej w Nowym Sączu.

Po części oficjalnej zaplanowany został prowadzony przez dr. Marcina Chorązkiego panel dyskusyjny „Pal Teleki i relacje polsko-węgierskie w XX wieku” z udziałem prof. dr. hab. Tomasza Gąsowskiego, prof. dr. hab. Mariusza Wołosa, dr. hab. Tadeusza Kopysia oraz dr. Wojciecha Frazika.

Pal Teleki, hrabia Szejk, jako premier Węgier w lipcu 1920 zdecydował o udzieleniu pomocy walczącej z bolszewikami Polsce. Na własny koszt dostarczył Polsce zaopatrzenie wojskowe, w tym ponad 60 mln sztuk amunicji karabinowej, amunicję artyleryjską, 30 tys. karabionów Mauser, kuchnie oraz piece polowe. Zaopatrzenie dotarło do naszego kraju w kluczowym momencie wojny polsko-bolszewickiej.

W 1939 r. Pal Teleki, ponownie jako szef węgierskiego rządu, napsuł krwi Niemcom. Odmówił bowiem III Rzeszy możliwości dokonania ataku na Polskę z terytorium Węgier.

– Prędzej wysadzę nasze linie kolejowe, niż wezmę udział w inwazji na Polskę. Ze strony Węgier jest sprawą honoru narodowego nie brać udziału w jakiejkolwiek akcji zbrojnej przeciw Polsce

– powiedział Pal Teleki na krótko przed wybuchem II wojny światowej.

Po kampanii wrześniowej węgierski rząd zdecydował się otworzyć granice dla polskich uchodźców i zapewnił im niezbędną pomoc. Komitet udzielający wsparcia Polakom działał do marca 1944 r.

W 2001 r. Pal Teleki otrzymał pośmiertnie odznaczenie Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.