W dniu Narodowego Święta Niepodległości, 11 listopada 2022 r., na wielickim cmentarzu komunalnym odbyła się uroczystość poświęcenia odnowionego grobowca patriotycznej rodziny Machowiczów (sektor II, rząd 5, numer grobu 11). Poświęcenia grobu dokonał ksiądz Wojciech Olszowski, proboszcz parafii p.w. św. Klemensa w Wieliczce.
W uroczystościach uczestniczyli członkowie rodziny braci Machowiczów, księża z wielickiej parafii p.w. św. Klemensa, pracownicy Instytutu Pamięci Narodowej z Oddziału w Krakowie Maciej Korkuć i Maria Konieczna, burmistrz miasta i gminy Wieliczka Artur Kozioł wraz z reprezentantami samorządu terytorialnego, prezes „Klubu Przyjaciół Wieliczki” Jadwiga Duda wraz z członkami stowarzyszenia, poczet sztandarowy Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Koło w Wieliczce reprezentowany przez Stanisława Dziedzica z Koźmic Małych, wieliccy harcerze, mieszkańcy Wieliczki oraz przedstawiciele naszego klubu Gazety Polskiej w Wieliczce.
W styczniu 2021 r. klub Gazety Polskiej w Wieliczce zwrócił się do Instytutu Pamięci Narodowej z prośbą o objęcie ochroną i renowację grobu braci Bolesława i Zbigniewa Machowiczów. Grób obydwu braci w wyniku decyzji Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (z dnia 12 marca 2021 r.) został wpisany do ewidencji grobów weteranów o wolność i niepodległość Polski (numer ewidencyjny 1518/1 i 1518/2). Kompleksowy remont grobowca zgodnie z regułami konserwatorskimi został sfinansowany przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie.
Bracia Bolesław i Zbigniew Machowiczowie byli żołnierzami Legionów Polskich. Bolesław Franciszek Machowicz urodził się w 1899 r., był studentem Politechniki Lwowskiej, w Legionach Polskich służył w 5. pułku piechoty (wykaz „Żołnierze Niepodległości” podaje informację o służbie w 6. pułku piechoty [?] III Brygady Legionów Polskich i prawdopodobnym dostaniu się do niewoli). W II Rzeczypospolitej służył w 53. pułku piechoty Strzelców Kresowych. Poległ pod Rohatyniem 16 września 1920 r. podczas wojny polsko-bolszewickiej. Zgodnie z rodzinną historią rannego żołnierza przenosiły dwie sanitariuszki. Wszyscy zginęli wskutek eksplozji pocisku. W jego przypadku wielicki grobowiec jest symbolicznym miejscem pochówku. Zbigniew Aleksander Machowicz urodził się 27 listopada 1900 r., był studentem Politechniki Lwowskiej, „ochotnikiem – legionistą”. W grudniu 1917 r. został przydzielony do Stacji Zbornej w Krakowie. Z.A. Machowicz zginął tragicznie w wypadku kolejowym 19 października 1918 r. W grobie pochowani są także Edward Machowicz (1872-1926, ojciec Bolesława i Zbigniewa, urzędnik i członek Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia”), Jadwiga Machowiczowa (1874-1965, mama Bolesława i Zbigniewa, prowadziła pierwszy w Wieliczce zakład fotograficzny), Maria Machowicz (1908-1976, siostra Bolesława i Zbigniewa).
W klubie GP Wieliczka historię rodziny Machowiczów jako pierwsza przypomniała i zebrała materiały na jej temat Zofia Hankus-Wszołek.
Pragniemy podziękować pracownikom Instytutu Pamięci Narodowej z Oddziału w Krakowie, w szczególności P. Marii Koniecznej, za ich bardzo życzliwe podejście i wykonaną pracę. Dziękujemy także bezpośredniemu wykonawcy prac związanych z odnową nagrobka.
Źródła:
„Zabytkowy Cmentarz w Wieliczce”, Wieliczka 1990;
wykaz Żołnierze Niepodległości strona internetowa Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku (muzeumpilsudski.pl);
„IPN sfinansował remont nagrobka braci Machowiczów – bohaterów z Wieliczki” (krakow.ipn.gov.pl);
Jadwiga Duda, „Wymarła rodzina Machowiczów w Wieliczce i jej grób” (glos24.pl), (11 listopada 2020 r., artykuł porusza sprawę popadającego wówczas w ruinę grobowca, zawarte są w nim zdjęcia i informacje przekazane przez profesora Jana Krystiana Pinowskiego z Warszawy, Jadwiga Przybyłowska- Machowiczowa była młodszą siostrą jego dziadka).
KLUB „GAZETY POLSKIEJ” WIELICZKA
